Page 30 - CDNL-2018Flip

Và ôi chao ! Nhớ đến dĩ vãng là nhớ đến mẹ già :

Tôi nhớ mẹ tôi thưở thiếu thời

Lúc người còn sống tôi lên mười
Mỗi lần nắng ấm reo ngoài nội
Áo đỏ người đưa trước dậu phơi.

Mẹ tôi về làm dâu nhà Lê tôi năm mẹ tôi mười hai

tuổi, cha tôi năm ấy lên tám . Ở nhà quê thời ấy còn tục
tảo hôn. Cha tôi là con trai trưởng nên các cụ muốn có
dâu sớm để rèn cặp từ nhỏ, lớn lên sẽ thay mẹ chồng

quán xuyến gia đình, trông coi từ đường, lo giỗ chạp tổ
tiên. Mẹ tôi mù chữ, nhưng tính nhẩm công xá thợ cầy
thợ cấy thì nhanh không ai bằng. Ông nội tôi làm ông

Đồ mở trường dạy học tại nhà. Các ông Đồ họ Lê nhà
tôi nổi tiếng hay chữ và viết chữ rất đẹp. Sĩ tử quanh
vùng thời đó đã có câu truyền :

Muốn chữ tốt đến làng Lủ

Muốn học qui củ đến làng Và

Làng Lủ là tên nôm làng Kim Lũ huyện Thanh
Liêm tỉnh Hà Nam quê tôi. Làng Và là tên nôm làng
Yên Đổ quê Cụ Tam Nguyên Nguyễn Khuyến. Làng

tôi dành ra một mẫu ruộng công điền của làng gọi là
ruộng “khuyến học.” Sĩ tử trong làng ai đi thi hương đỗ
“nhất cử” tức thi một lần lấy cử nhân ngay thì được ăn
ruộng này. Ba năm sau, ai đỗ nhất cử thì phải nhường

lại cho người ấy ăn, vì :

24  Cuối Đời Nhìn Lại