Page 42 - Cuồi Đời Nhìn Lại Xuân Quý Mão - 2023

Thanh Giản vì tuổi già đã xin về hưu”. Vua Tự Đức
tiếp riêng ông trong Nội các để trò chuyện. Phan
Thanh Giản cho biết, “Thần … cảnh bóng dâu gần

xế chiều, tự biết tinh thần, sức vóc không còn được
như trước. Hồi tưởng lại người ta đến 70 tuổi như cỏ
bồ cây liễu đã trải mùa thu, dẫu có lòng quyến luyến

thiết tha nhưng sức ngựa đã hết, rất lo ứng phó
không chu để lầm lỡ công việc, nên không dám
không lấy tình thực trình bày.” Vua Tự Đức ủy lạo

và nói, “Khanh nên cố gắng để khích lệ những người
hậu tiến,” rồi lại nói, “Ngươi nên mạnh bạo mưu
toan cho trót, quyết không nên thôi,” và không cho

ông lui về. (Đại Nam Thực Lục. Hà Nội : NXB Giáo
Dục, 2007. Tập 7, trang 944).

Theo nhà thơ và nhà biên khảo Thượng Tân
Thị, dựa theo tài liệu gia đình do một người cháu nội

của Phan Thanh Giản là Phan Thanh Khải cung cấp
(“Một đấng trung thần: Phan Thanh Giảng [Giản]”
của Thượng Tân Thị, trên tuần báo Tân Văn số 77,
ngày 22 Février 1936, trang 16 [Bibliothèque

nationale de France – Gallica collection]), thì năm
1866, Phan Thanh Giản lại xin về hưu nhưng vua Tự
Đức vẫn không cho.

32 Cuối Đời Nhìn Lại